Skip to main content

Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu cywilnym

Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu cywilnymCelem pracy było zajęcie stanowiska odnośnie charakteru prawnego zapisu na sąd polubowny, a w konsekwencji określenie reżimu prawnego mającego zastosowanie do przedmiotowej instytucji. Umowie arbitrażowej przypisuje się zasadniczo naturę materialnoprawną, procesową lub mieszaną (materialnoprocesową); niekiedy uznaje się ją również za umowę sui generis. Przeprowadzone badania doprowadziły do wniosku, że zapis na sąd polubowny nie wykazuje ani cech czynności procesowej, ani cech czynności materialnoprawnej; nie sposób również przyjąć, jakoby stanowił on umowę prawa materialnego. Niezależnie od tego umowie arbitrażowej można jednak przypisać charakter materialnoprawny. W konsekwencji w zakresie nieuregulowanym wprost przepisami Kodeksu postępowania cywilnego należy uznać za dopuszczalne stosowanie w odniesieniu do niej analogicznie czy też odpowiednio przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących czynności prawnych lub umów.

*****

Tytuł: Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu cywilnym

Autor: Aleksandra Budniak-Rogala

Recenzja: Łukasz Błaszczak

Temat i słowa kluczowe: arbitraż; zapis na sąd polubowny; umowy arbitrażowe; umowy procesowe

Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa; Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-27-7

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2015

Prawa: © Aleksandra Budniak

Projekt, wykonanie okładki:  Andrzej Malenda

Skład i opracowanie techniczne: Krzysztof Mruszczak, Tomasz Kalota - eBooki.com.pl

Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/64231

*****

Spis treści

 

Podziękowania

Wykaz ważniejszych skrótów

Akty prawne

Czasopisma, publikatory i inne

Wprowadzenie

Rozdział I. Sądownictwo polubowne (arbitrażowe) a zapis na sąd polubowny (umowa arbitrażowa)

1. Sądownictwo polubowne (arbitrażowe) – pojęcie i cechy

1.1. Instytucja sądownictwa arbitrażowego w ujęciu historycznym

1.2. Istota sądownictwa polubownego (arbitrażowego)

1.3. Konstytucyjne podstawy arbitrażu

1.4. Podstawowe źródła prawa sądownictwa polubownego

1.5. Wybrane rodzaje sądownictwa arbitrażowego

1.5.1. Arbitraż międzynarodowy

1.5.2. Arbitraż handlowy

1.5.3. Arbitraż ad hoc a arbitraż instytucjonalny

1.6. Najistotniejsze zalety arbitrażu w porównaniu do sądownictwa państwowego

1.7. Arbitraż a ADR

2. Zdatność arbitrażowa

2.1. Pojęcie zdatności arbitrażowej

2.2. Granice zdatności arbitrażowej

2.2.1. Uwagi wstępne

2.2.2. Prawa majątkowe i niemajątkowe

2.2.3. Zdatność ugodowa

3. Zapis na sąd polubowny (umowa arbitrażowa) – pojęcie i cechy podstawowe

3.1. Umowa arbitrażowa jako centralna instytucja sądownictwa polubownego

3.2. Zapis na sąd polubowny jako czynność jedno-, dwu lub wielostronna

3.3. Pojęcie i rodzaje zapisu na sąd polubowny

3.3.1. Definicje legalne umowy arbitrażowej w prawie międzynarodowym

3.3.1.1. Konwencja Nowojorska

3.3.1.2. Konwencja Europejska

3.3.1.3. Ustawa modelowa UNCITRAL

3.3.2. Zapis na sąd polubowny na gruncie prawa polskiego

3.3.2.1. Definicja legalna zapisu na sąd polubowny

3.3.2.2. Rodzaje zapisu na sąd polubowny

3.3.2.3. Umowa arbitrażowa a zapis na sąd polubowny

3.3.2.4. Kategoryzacja pojęciowa – wnioski

3.3.2.5. Definicja zapisu na sąd polubowny w ujęciu doktrynalnym

3.4. Zapis na sąd polubowny a niektóre inne uzgodnienia stron dotyczące postępowania arbitrażowego

3.5. Zapis na sąd polubowny a niektóre inne umowy dotyczące rozwiązywania sporów

3.5.1. Umowa o mediację

3.5.2. Umowy o dokonanie ustaleń faktycznych lub uzupełnienie treści kontraktu przez osobę trzecią

3.5.3. Umowa z arbitrami (receptum arbitrii)

3.6. Zapis na sąd polubowny a pojęcie umowy procesowej w kontekście zagadnienia natury prawnej umowy arbitrażowej

3.6.1. Zapis na sąd polubowny jako umowa procesowa – charakter prawny układów jurysdykcyjnych a natura prawna umowy arbitrażowej

3.6.2. Istota pojęcia umów procesowych w kontekście ustalenia ich charakteru prawnego

Rozdział II. Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w poglądach doktryny i judykatury

1. Uwagi wstępne

2. Teoria materialnoprawna

3. Teoria prawnoprocesowa

4. Pozostałe koncepcje dotyczące natury prawnej zapisu na sąd polubowny

4.1. Teoria materialnoprocesowa (mieszana

4.2. Koncepcja sui generis

4.3. Krytyka teorii materialnoprocesowej (mieszanej) i sui generis

4.4. Koncepcja sui generis umowy procesowej (umowy prywatnoprocesowej) A. W. Wiśniewskiego

5. Wnioski odnośnie do stosowania przepisów wynikające z poszczególnych teorii

6. Ocena celowości i zasadności rozstrzygnięcia sporu odnośnie do charakteru prawnego zapisu na sąd polubowny

Rozdział III. Czynności materialnoprawne a czynności procesowe

1. Uwagi wstępne

2. Czynności materialnoprawne

2.1. Pojęcie czynności prawnej

2.1.1. Czynność prawna jako prawidłowo dokonana czynność konwencjonalna

2.1.2. Substrat czynności prawnej

2.1.3. Oświadczenie woli

2.1.3.1. Zasadność postrzegania czynności prawnej jako oświadczenia woli

2.1.3.2. Pojęcie oświadczenia woli

2.1.3.3. Oświadczenia woli a oświadczenia wiedzy

2.2. Elementy treści czynności prawnej

2.3. Wadliwość czynności prawnej i jej skutki

2.3.1. Uwagi wstępne

2.3.2. Źródła wadliwości czynności prawnej

2.3.3. Koncepcje systematyki skutków wadliwości czynności prawnej

2.3.4. Relacje pomiędzy pojęciami czynności prawnej wadliwej, bezskutecznej i nieważnej

2.3.5. Czynności prawne (bezwzględnie) nieważne

2.3.5.1. Uwagi wstępne

2.3.5.2. Koncepcja czynności konwencjonalnych i reguł konstytutywnych

2.3.5.3. Ujęcie tradycyjne

2.3.5.4. Czynności prawne nieważne a czynności prawne bezskuteczne

2.3.6. Czynności prawne częściowo nieważne

2.3.6.1. Rozważania terminologiczne przy uwzględnieniu wykładni przepisu art. 58 § 3 KC

2.3.6.2. Skutki stosowania niedozwolonych postanowień umownych w obrocie konsumenckim

2.3.7. Czynności prawne nieistniejące (negotium non existens)

2.3.7.1. Uwagi wstępne

2.3.7.2. Poglądy prezentowane w literaturze

2.3.7.3. Stanowisko własne

2.3.8. Czynności prawne wzruszalne (unieważnialne)

2.3.8.1. Zasadność stosowania określenia nieważności względnej

2.3.8.2. Cechy czynności prawnych wzruszalnych (unieważnialnych)

2.3.8.3. Rodzaje czynności prawnych wzruszalnych (unieważnialnych)

2.3.9. Czynności prawne o bezskuteczności zawieszonej zwane inaczej czynnościami prawnymi niezupełnymi lub kulejącymi (negotium claudicans)

2.3.10.Czynności prawne względnie bezskuteczne

2.3.11.Bezzasadność wyodrębnienia innych kategorii skutków wadliwości czynności prawnej

2.3.12.Konkluzje – klasyfikacja skutków wadliwych czynności prawnych

3. Czynności procesowe

3.1. Uwagi wstępne

3.2. Podstawy określenia pojęcia czynności procesowej – poglądy na temat istoty procesu cywilnego

3.3. Definicje czynności procesowej

3.4. Wymogi prawne czynności procesowej

3.5. Wadliwość czynności procesowej i jej skutki

3.5.1. Uwagi wstępne

3.5.2. Pojęcie wadliwości czynności procesowej

3.5.3. Koncepcje systematyki skutków wadliwości czynności procesowej

3.5.4. Wadliwość czynności procesowych a koncepcja czynności konwencjonalnych i reguł konstytutywnych

3.5.5. Nadrzędność pojęcia bezskuteczności

3.5.6. Czynności procesowe nieistniejące

3.5.7. Czynności procesowe nieważne

3.5.8. Czynności procesowe bezskuteczne

3.5.9. Bezzasadność wyodrębnienia innych kategorii skutków wadliwości czynności procesowej

3.5.10.Konkluzje – klasyfikacja skutków wadliwych czynności procesowych

4. Relacje pomiędzy czynnościami materialnoprawnymi a czynnościami procesowymi

4.1. Podobieństwa (cechy zbieżne) czynności materialnoprawnych i czynności procesowych

4.2. Różnice pomiędzy czynnościami materialnoprawnymi a czynnościami procesowymi

4.3. Konkluzje

5. Działania prawne podejmowane w celu dochodzenia roszczeń (czynności do dochodzenia prawa)

6. Czynności podobne do czynności prawnych

Rozdział IV. Ocena natury prawnej zapisu na sąd polubowny

1. Uwagi wstępne

2. Procesowy charakter umowy arbitrażowej

2.1. Uwagi wstępne

2.2. Zapis na sąd polubowny a czynność procesowa

2.2.1. Uwagi wstępne

2.2.2. Komponenty czynności procesowej wyodrębniane przez przedstawicieli procesowej koncepcji charakteru prawnego umowy arbitrażowej

2.2.3. Elementy czynności procesowej wyróżniane przez reprezentantów materialnoprawnej teorii natury prawnej zapisu na sąd polubowny – koncepcja W. Siedleckiego

2.2.4. Bezzasadność zabiegu polegającego na rozszerzeniu definicji czynności procesowej

2.2.5. Możliwość realizacji przez strony praw, uprawnień i ciężarów procesowych

2.2.6. Konkluzje

2.3. Cechy szczególne umowy arbitrażowej istotne dla oceny jej procesowego charakteru

2.3.1. Uwagi wstępne

2.3.2. Oświadczenia woli składane przy zawarciu umowy arbitrażowej

2.3.3. Zapis na sąd polubowny a dwustronne czynności procesowe

2.3.4. Zdolność arbitrażowa

2.3.4.1. Pojęcie zdolności arbitrażowej

2.3.4.2. Zasadność uzależnienia kategorii zdolności arbitrażowej od zdolności prawa materialnego lub zdolności prawa procesowego

2.3.4.3. Wyznaczenie kręgu podmiotów posiadających przymiot zdolności arbitrażowej

2.3.5. Forma i treść zapisu na sąd polubowny

2.3.5.1. Uwagi ogólne w kontekście regulacji dotyczących formy i treści czynności procesowych

2.3.5.2. Regulacje krajowe odnoszące się do formy umowy arbitrażowej

2.3.5.3. Regulacje o charakterze międzynarodowym dotyczące formy zapisu na sąd polubowny

2.3.5.4. Forma umowy arbitrażowej a charakter prawny przedmiotowej instytucji

2.3.5.5. Wymogi dotyczące treści zapisu na sąd polubowny w kontekście ustalenia jego natury prawnej

2.3.6. Dopuszczalność dokonania umowy arbitrażowej z zastrzeżeniem warunku lub terminu jej skuteczności

2.3.7. Umiejscowienie regulacji dotyczących zapisu na sąd polubowny w Kodeksie postępowania cywilnego i określenie wywoływanych przezeń skutków przez przepisy ustawy procesowej

2.3.8. Pozostałe cechy umowy arbitrażowej relewantne z punktu widzenia oceny jej procesowego charakteru

2.3.9. Konkluzje

2.4. Konkluzje

3. Materialnoprawny charakter umowy arbitrażowej

3.1. Uwagi wstępne

3.2. Zapis na sąd polubowny jako umowa prawa materialnego

3.2.1. Uwagi wstępne

3.2.2. Umowa arbitrażowa jako umowa nazwana uregulowana poza Kodeksem cywilnym

3.2.2.1. Uwagi wstępne

3.2.2.2. Dopuszczalność zastosowania do zapisu na sąd polubowny zasady swobody umów

3.2.2.3. Zasadność określenia elementów treści zapisu na sąd polubowny mianem essentialia negotii

3.2.2.4. Konkluzje

3.2.3. Umowa arbitrażowa jako umowa dwustronnie zobowiązująca

3.2.3.1. Uwagi wstępne

3.2.3.2. Zapis na sąd polubowny a cechy stosunku prawnego

3.2.3.3. Umowa arbitrażowa a elementy stosunku zobowiązaniowego

3.2.3.4. Konkluzje

3.2.4. Zapis na sąd polubowny jako umowa wzajemna

3.2.5. Umowa arbitrażowa jako umowa kreująca stosunek prawny o charakterze ciągłym

3.2.6. Konkluzje

3.3. Zapis na sąd polubowny jako czynność materialnoprawna

3.4. Cechy szczególne umowy arbitrażowej istotne dla oceny jej materialnoprawnego charakteru

3.4.1. Uwagi wstępne

3.4.2. Regulacje kolizyjnoprawne związane z zapisem na sąd polubowny

3.4.2.1. Uwagi wstępne

3.4.2.2. Umowa o arbitraż

3.4.2.3. Forma zapisu na sąd polubowny

3.4.2.4. Zdolność arbitrażowa

3.4.2.5. Pełnomocnictwo

3.4.2.6. Charakter prawny art. 1154 KPC

3.4.2.7. Konkluzje

3.4.3. Nieprawidłowości dotyczące umowy arbitrażowej i ich skutki

3.4.3.1. Autonomiczny charakter klauzuli arbitrażowej

3.4.3.2. Wady oświadczenia woli a zapis na sąd polubowny

3.4.3.3. Systematyka skutków nieprawidłowości dotyczących umowy arbitrażowej

3.4.4. Pełnomocnictwo do zawarcia zapisu na sąd polubowny

3.4.5. Związanie umową arbitrażową następców prawnych

3.4.6. Przerwanie biegu terminu przedawnienia a zapis na sąd polubowny

3.4.7. Pozostałe cechy umowy arbitrażowej relewantne z punktu widzenia oceny jej materialnoprawnego charakteru

3.4.8. Konkluzje

3.5. Konkluzje

4. Konkluzje – ocena natury prawnej zapisu na sąd polubowny – stanowisko własne

4.1. Umowa arbitrażowa a koncepcja czynności konwencjonalnych i reguł konstytutywnych

4.2. Charakter prawny zapisu na sąd polubowny i reżim prawny mający zastosowanie do przedmiotowej instytucji

4.3. Umowa arbitrażowa jako działanie prawne podejmowane w celu dochodzenia roszczeń (czynność do dochodzenia prawa)

Podsumowanie

Bibliografia

Orzecznictwo

Orzecznictwo polskie

Orzecznictwo niemieckie