Dysocjacja jako hard case w systemie prawa

Posted śr., 2015-12-23 23:30

Dysocjacja jawi się jako trudny przypadek (hard case) w naszym systemie prawnym. Stanowi on przypadek graniczny, pozostający na styku prawa i neurobiologii. Prawnicy używają dla tego typu sytuacji określenia hard case, czyli trudny przypadek. Pojęcie tzw. trudnych przypadków, czy trudnych spraw łączy się najczęściej z anglosaską kulturą prawną, zwłaszcza z integralną filozofią prawa Ronalda Dworkina. Problem trudnych przypadków jest wprost proporcjonalny do roli, jaką w systemie prawa odgrywają organy stosujące prawo, zwłaszcza sądy, ale także organy administracji. Szerzej, trudny przypadek można odnieść również do procesu tworzenia, obowiązywania i przestrzegania prawa. Niekiedy używa się pojęcia trudny przypadek w sposób intuicyjny na określenie spraw szczególnie złożonych, a jednocześnie bulwersujących opinię publiczną. Określenie hard case w kontekście zjawiska dysocjacji może budzić z jednej strony zbyt emocjonalne skojarzenia, z drugiej wskazywać na brak możliwości uzyskania jednego poprawnego rozwiązania, jednakże owo określenie uwypukla problemy związane ze zjawiskiem dysocjacji.

Relacja prawa i neurobiologii w kontekście zjawiska dysocjacji ma charakter szczególny, albowiem rodzi wiele problemów, do których rozwiązania system prawny nie jest w pełni przygotowany, często z uwagi na brak wiedzy eksperckiej.

Współcześnie na gruncie nauk prawnych zauważalne są dwie tendencje. Pierwsza polega na zwrocie prawoznawstwa w kierunku tzw. neuronauki (neuroscience) w zakresie badań nad procesami poznawczymi i decyzyjnymi człowieka. Widoczne jest neurofizjologiczne podłoże badań w prawie. Druga tendencja opiera się na przeświadczeniu, że system prawny powinien odejść od przestarzałej koncepcji dyktującej, jak ludzie powinni postępować, natomiast system prawny powinien lepiej rozumieć, jak ludzie rzeczywiście się zachowują, co ma wpływ na owo ich zachowanie. W literaturze podkreśla się, że fizjologia i umysł są ze sobą ściśle sprzężone, stanowią niemal jedność. Takie podejście powinno przyczynić się do powstania zmian w systemie prawnym. Jednakże system stawia opór przed wyzwaniami neurobiologii, ponieważ zakłada, że ludzie „rozumują praktycznie” (pomijając fakt, że swoista utrata racjonalności działania nie musi być spowodowana spadkiem wydolności procesów poznawczych, ale utratą kontaktu ze swym bagażem doświadczeń emocjonalnych), w ocenie prawa są skłonni do zachowań zgodnych ze swym najlepszym interesem, działają racjonalnie i potrafią tak samo podejmować decyzje, kontrolować impulsy i rozumować, oczywiście wyłączane są w tym schemacie zachowania osób cierpiących na choroby psychiczne czy upośledzenia umysłowe.

Dysocjacja generuje pewne problemy w systemie prawa. Podstawowy problem polega na tym, iż w systemie brak jest definicji legalnej, która by wskazywała jak należy rozumieć na gruncie reguł prawnych owo pojęcie. Co więcej, pojęcie „dysocjacja” w pewnym sensie jest zagadnieniem stosunkowo nowym (hard case) w polskiej nauce, co, naszym zdaniem, na płaszczyźnie systemu prawa może generować określone problemy, zwłaszcza w prawie karnym i oświatowym.

*****

Tytuł: Dysocjacja jako hard case w systemie prawa

Autor: Joanna Helios, Wioletta Jedlecka

Recenzja: dr hab. Tomasz Kalisz, prof. UWr

Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-91-8

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2015

Prawa: © Joanna Helios, Wioletta Jedlecka

Korekta: Joanna Kokocińska

Projekt i wykonanie okładki: Karolina Drozd

Skład i opracowanie techniczne: Krzysztof Mruszczak, Tomasz Kalota - eBooki.com.pl