Idea przedawnienia i jej realizacja w polskim kodeksie cywilnym
Posted wt., 2015-12-29 13:47
W monografii dokonano poszukiwań mających na celu ustalenie, czy, a jeśli tak, to jaka idea przemawia za funkcjonowaniem budzącej wiele kontrowersji instytucji przedawnienia roszczeń, a następnie odniesiono uzyskane wnioski do regulacji polskiego kodeksu cywilnego, poddając analizie to, czy idea ta jest tam rzeczywiście realizowana. Punktem wyjścia były szersze refleksje dotyczące przedawnienia dokonane na gruncie podstawowych koncepcji pojmowania prawa (prawnonaturalnych, pozytywistycznych i realistycznych). Stworzyło to bazę dla dalszych rozważań, w tym szczegółowej analizy uzasadnień podawanych w literaturze prawniczej i orzecznictwie sądowym dla uzasadnienia istnienia instytucji przedawnienia. Aby uzyskać pełniejszy obraz zagadnienia, wyszukano i poddano krytycznej analizie takie uzasadnienia podawane nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale także innych wybranych gałęzi prawa, tak, aby móc ocenić, czy można upatrywać jakiejś ogólnej idei przedawnienia, wspólnej dla całego systemu prawa. Wnioski płynące z tej analizy (poszerzonej o spostrzeżenia dotyczące charakteru wypowiedzi, w których ramach podaje się określone uzasadnienia wspomnianej instytucji) zostały następnie skonfrontowane ze szczegółowymi rozwiązaniami prawnymi regulującymi przedawnienie w polskim kodeksie cywilnym, aby ocenić, czy określona idea jest lub przynajmniej potencjalnie może być na ich gruncie realizowana, czy jest to może jednak wykluczone i zachodzi sprzeczność pomiędzy założeniami, którym miało służyć przedawnienie a realnymi skutkami funkcjonowania tej instytucji (a jeśli tak, to jakie kroki można podjąć de lege ferenda by wyeliminować tę niezgodność). Wśród szczegółowych unormowań poddanych analizie pod tym kątem znalazły między innymi się te określające: przedmiot przedawnienia, jego terminy, a także okoliczności powodujące wstrzymanie rozpoczęcia, biegu lub zakończenia terminu przedawnienia roszczeń, jak również zdarzenia powodujące przerwanie biegu przedawnienia roszczeń oraz skutki upływu terminu przedawnienia. Uwagę poświęcono także kwestiom relacji pomiędzy przedawnieniem roszczenia a rzeczowymi sposobami zabezpieczenia jego spełnienia w postaci zastawu albo hipoteki. Rozważane zagadnienia analizowane były nie tylko w oparciu o materiał normatywny i dorobek doktryny, ale też przy bardzo szerokim uwzględnieniu orzecznictwa sądowego dotyczącego problematyki przedawnienia, tak aby z jednej strony monografia ta – oprócz uwag teoretycznych – zawierała także konstatacje o znaczeniu dla praktyki obrotu prawnego, a z drugiej strony, by czynić spostrzeżenia w odniesieniu do realnej praktyki stosowania przepisów dotyczących przedawnienia. Z przeprowadzonych analiz wyciągnięto szereg wniosków, zarówno szczegółowych, podnoszonych w poszczególnych rozdziałach dotyczących danej problematyki, jak i natury bardziej generalnej, które zawarto w ostatnim rozdziale, formułując na tej podstawie wnioski de lege ferenda.
*****
Tytuł: Idea przedawnienia i jej realizacja w polskim kodeksie cywilnym
Autor: Joanna Kuźmicka-Sulikowska
Recenzja: Prof. dr hab. Jacek Gołaczyński
Temat i słowa kluczowe: przedawnienie roszczeń ; idea przedawnienia ; uzasadnienia instytucji przedawnienia ; przedawnienie a koncepcje pojmowania prawa ; przedmiot przedawnienia ; terminy przedawnienia roszczeń ; wstrzymanie rozpoczęcia ; biegu lub zakończenia terminu przedawnienia roszczeń ; przerwanie biegu przedawnienia roszczeń ; skutki upływu terminu przedawnienia ; sposób uwzględniania przedawnienia
Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Identyfikator: ISBN 978-83-61370-71-0 (druk) ISBN 978-83-61370-83-3 (pdf)
Miejsce wydania: Wrocław
Data wydania: 2015
Prawa: © Joanna Kuźmicka-Sulikowska
Korekta: Joanna Kokocińska
Projekt i wykonanie okładki: Karolina Drozd
Skład i opracowanie techniczne: Aleksandra Kumaszka, Tomasz Kalota - eBooki.com.pl
Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/73284
*****
Spis treści
Wykaz powoływanych aktów prawnych
Rozdział I. Przedawnienie z punktu widzenia podstawowych koncepcji pojmowania prawa
1.1. Koncepcje prawnonaturalne a przedawnienie
1.2. Przedawnienie a pozytywistyczne pojmowanie prawa
1.3. Przedawnienie a realistyczne pojmowanie prawa
Rozdział II. Uzasadnienie istnienia przedawnienia roszczeń
2.1. Argumenty na rzecz przedawnienia podawane w doktrynie i orzecznictwie
2.1.1. Eliminacja problemów dowodowych
2.1.2. Dbałość o prawidłowość orzeczeń sądowych
2.1.3. Wzgląd na szybkość postępowania i unikanie zbyt dużej liczby spraw sądowych
2.1.4. Ochrona oczekiwań dłużnika
2.1.5. Odmówienie ochrony prawnej opieszałemu wierzycielowi; jego wina
2.1.7. Motywowanie wierzyciela
2.1.9. Petryfikacja zaistniałego stanu rzeczy
2.1.11. Dbałość o jasność sytuacji dla innych uczestników obrotu
2.1.12. Unikanie niezamierzonego kredytowania w obrocie
2.1.13. Sprzyjanie utrzymaniu dyscypliny finansowej
2.1.14. Względy porządku publicznego
2.1.15. Kształtowanie postaw społecznych – utrwalanie przekonania o konieczności stosowania prawa
2.2. Próba odniesienia się do zasadności racji podawanych jako uzasadnienie instytucji przedawnienia
2.4.2. Uzasadnianie przedawnienia w prawie karnym
2.4.3. Uzasadnianie przedawnienia w prawie podatkowym
2.4.4. Uzasadnianie przedawnienia w obrębie prawa pracy
3.3. Przedawnienie roszczeń majątkowych o charakterze cywilnoprawnym
3.3.1.1. Stan prawny przed 1 lipca 2015 r.
3.3.1.2. Stan prawny od 1 lipca 2015 r.
3.3.3. Roszczenia ze stosunku pracy
3.3.4. Roszczenia przysługujące na podstawie ustawy – Prawo własności przemysłowej
3.3.5. Inne wybrane roszczenia przysługujące na podstawie ustaw szczególnych
3.4. Wyjątki od reguły przedawniania się roszczeń majątkowych
3.4.1. Ocena art. 220 k.c. jako wyjątku od reguły ustanowionej w art. 117 § 1 k.c.
3.4.2. Przepis art. 223 § 1 k.c. jako wprowadzający wyjątek od art. 117 § 1 k.c.
3.4.3.1. Ochrona ograniczonych praw rzeczowych
3.4.3.2. Ochrona prawa najmu i dzierżawy
3.4.3.3. Ochrona prawa dożywocia
3.4.3.4. Ochrona prawa użytkowania wieczystego
3.4.4. Przepis art. 223 § 4 k.c. jako ustanawiający wyjątek od art. 117 § 1 k.c.
3.4.7. Problematyka art. 317 k.c. i art. 77 u.k.w.h.
3.4.8.1. Żądanie ustanowienia służebności drogi koniecznej i służebności przesyłu
3.4.8.2. Żądanie dotyczące przeniesienia własności zajętej działki
4.2. Zabezpieczenie wierzytelności przedawnionej
4.2.1. Zabezpieczenie przedawnionej wierzytelności zastawem
4.2.2. Zabezpieczenie przedawnionej wierzytelności hipoteką
4.3. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo
4.3.1. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem
4.3.2. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką
Rozdział V. Terminy przedawnienia roszczeń
5.2. Przepisy szczególne przewidujące inne terminy przedawnienia niż art. 118 k.c.
5.3. Roszczenia o świadczenia okresowe
5.4. Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
5.5. Termin przedawnienia roszczeń na gruncie art. 125 k.c.
5.6. Zakaz umownej modyfikacji terminów przedawnienia
5.7. Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń
6.1.1. Trwanie władzy rodzicielskiej
6.1.2. Czas trwania opieki lub kurateli
6.1.4. Niemożność dochodzenia roszczenia z powodu siły wyższej
Rozdział VII. Zdarzenia powodujące przerwanie biegu przedawnienia roszczeń
7.2.1.2. Wniesienie pozwu do sądu powszechnego przy sporządzonym zapisie na sąd polubowny
7.2.1.3. Wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego
7.2.3. Przykłady czynności skutkujących przerwaniem biegu przedawnienia
7.2.3.1. Skuteczne wniesienie i popieranie pozwu
7.2.3.3. Inne przykładowe czynności przerywające bieg przedawnienia
7.2.4. Przykłady czynności niepowodujących przerwania biegu przedawnienia
7.2.5. Wybrane czynności, co do których sporne jest, czy powodują przerwanie biegu przedawnienia
7.2.5.2. Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku; podniesienie zarzutu nieważności testamentu
7.2.5.3. Złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu
7.2.5.5. Zapis na sąd polubowny
7.2.5.6. Czynności podejmowane w postępowaniu przed sądem polubownym
7.3. Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
7.3.4. Ugoda a uznanie roszczenia
7.4.1. Mediacja prowadzona na podstawie wniosku strony
7.4.2. Skierowanie stron do mediacji na podstawie postanowienia sądu
Rozdział VIII. Skutki upływu terminu przedawnienia
8.1. Kwalifikacja prawna roszczenia po upływie terminu przedawnienia
8.1.1. Terminologia stosowana przez ustawodawcę
8.1.2. Status roszczenia po przedawnieniu na gruncie wybranych przepisów kodeksu cywilnego
8.1.2.2. Zarachowanie świadczenia dłużnika
8.1.2.3. Potrącenie w przypadku roszczenia przedawnionego
8.1.3. Poglądy doktryny i orzecznictwa
8.2. Sposób uwzględniania upływu przedawnienia
8.2.1. Krótki rys prawnohistoryczny
8.2.3. Uwagi na tle obecnie obowiązującego rozwiązania
8.2.3.2. Zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia
8.2.3.4. Podniesienie zarzutu przedawnienia a nadużycie prawa podmiotowego
8.2.3.4.1. Rozwiązanie przewidziane w pierwotnym tekście kodeksu cywilnego
8.2.3.4.2. Uchylenie art. 117 § 3 k.c. i jego skutki
9.2. Uzasadnianie przedawnienia. Sposób uwzględniania upływu przedawnienia
9.3. Kwestia terminów przedawnienia
9.4. Inne wybrane wnioski płynące z przeprowadzonych rozważań
9.5. Wyniki dotychczasowych rozważań w szerszym kontekście teoretycznym i filozoficznoprawnym