Przepadek korzyści majątkowej w polskim prawie karnym

Posted czw., 2018-10-11 10:09

W polskim prawie karnym ustawodawca na gruncie wszystkich obowiązujących dotychczas kodeksów karnych dążył do pozbawienia sprawców przestępstw wszelkich dóbr, które w wyniku ich popełnienia osiągnęli. Narzędziem skupiającym wskazane cechy okazał się przepadek. Celem monografii jest ocena konstrukcji przepadku korzyści majątkowej w polskim prawie karnym, dokonywana w oparciu o obowiązujące przepisy, powiązana z próbą rozstrzygnięcia problemów wykładniczych, z odniesieniem się do uregulowań w prawie cywilnym. Pierwszoplanowym problemem naukowym podjętym w pracy było ustalenie czy przepadek korzyści majątkowej jest narzędziem, które spełnia pokładane oczekiwania ustawodawcy, czy w obecnym kształcie normatywnym jest optymalną regulacją służącą realizacji zakładanych przez niego w tym zakresie celów. W głównej mierze skupiono się na ujęciu normatywnym przepadku korzyści majątkowej, w tym udzieleniu odpowiedzi na główne pytania: czy przepadek korzyści majątkowej stanowi samoistną instytucję, jakie przesłanki muszą być spełnione, ażeby można było go orzec i jaki jest jego charakter. W prowadzonych rozważaniach obejmujących analizę regulacji prawnej przepadku korzyści majątkowej jako centralne potraktowano zagadnienie charakteru przepadku korzyści majątkowej, które nabrało szczególnego znaczenia w obliczu zmiany usytuowania przepadku korzyści majątkowej w kodeksie karnym. W związku z usunięciem z dniem 1 lipca 2015 r. przepadku z katalogu środków karnych rodzą się pytania, czy uległ zmianie jego charakter i stał się innego rodzaju środkiem reakcji na czyn przestępny oraz czy wynikająca z nowelizacji aktualna koncepcja przepadku korzyści majątkowej jest zgodna z innymi regulacjami dotyczącymi tej instytucji. W tym celu poddano analizie wprowadzoną zmianę uwzględniając unormowania, które określają m.in. dyrektywy jego orzekania oraz regulacje dotyczące poszczególnych podstaw prawnych przepadku. Publikacja jest skierowana dla przedstawicieli nauki, a także sędziów, adwokatów, radców prawnych.

Monografia składa się z 6 rozdziałów, wstępu i zakończenia. Pierwszy rozdział pracy poświęcono zagadnieniom terminologicznym. Skupiono w nim uwagę na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, co należy rozumieć przez pojęcie „korzyść majątkowa”. Drugi rozdział pracy przedstawia różne ujęcia korzyści majątkowej w Kodeksie karnym. Mając świadomość znaczenia analizowanego wątku, zobrazowano korzyść majątkową jako cel działania sprawcy – elementu konstrukcyjnego przestępstw kierunkowych. W kolejnym rozdziale przedstawiono szkic historyczny pozbawiania sprawców złupionych dóbr. Analiza pierwszych regulacji normatywnych mających na celu odebranie sprawcom korzyści uzyskanych z czynów zabronionych pozwoliła dostrzec tendencję legislatorów do upatrywania w pozbawianiu sprawców przestępstw korzyści nie tylko środka reakcji karnej, ale również źródła dochodu dla Skarbu Państwa. Przedstawienie rysu historycznego konfiskaty mienia zrodziło potrzebę prześledzenia ewolucji przepisów jej dotyczących. W rozdziale czwartym przedstawiono zasadniczy nurt rozważań. Egzegeza przepisów umożliwiających orzeczenie przepadku korzyści majątkowej poprzedzona została analizą funkcji tego środka postrzeganych przez pryzmat podstawowych celów prawa karnego. W celu uzupełnienia prezentowanej problematyki w rozdziale piątym przedstawiono instytucję zwrotu korzyści majątkowej, ocenianej niegdyś jako sui generis środek karny, obecnie przewidzianej w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Kompleksowe ujęcie przepadku korzyści majątkowej wymagało odniesienia się w rozdziale szóstym do cywilnoprawnej instytucji służącej pozbawieniu niesłusznie wzbogaconego świadczenia nienależnego. W tym zakresie zaistniała potrzeba udzielenia odpowiedzi na pytania, w jakiej relacji pozostaje cywilnoprawny przepadek świadczenia i karnoprawny przepadek korzyści majątkowej, czy obie instytucje wzajemnie się uzupełniają, są wobec siebie konkurencyjne, czy też się wykluczają.

*****

Tytuł: Przepadek korzyści majątkowej w polskim prawie karnym

Autor: Anna Czesława Czwojda

Recenzja: dr hab. Ewa M. Guzik-Makaruk, prof. UwB, Uniwersytet w Białymstoku, dr hab. Marek Kulik, UMCS w Lublinie

Temat i słowa kluczowe: przepadek korzyści majątkowej; korzyść majątkowa; równowartość korzyści majątkowej

Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-66066-14-4 (druk), ISBN 978-83-66066-15-1 (online)

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2018

Prawa: ©Anna Czesława Czwojda

Korekta: Aleksandra Król

Projekt i wykonanie okładki: Andrzej Malenda