Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP
Posted czw., 2015-07-02 20:48
Państwo przystępujące do Unii Europejskiej zachowuje swoją niezależność, odrębność oraz tożsamość konstytucyjną. Polski Trybunał Konstytucyjny wyraża w tej kwestii stanowczy pogląd, podkreślając, że „[…] suwerenność Rzeczypospolitej i jej niepodległość, rozumiana jako odrębność bytu państwowego Polski w jej obecnych granicach, w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej na zasadach określonych w Konstytucji, oznaczają potwierdzenie prymatu Narodu Polskiego do stanowienia o własnym losie. Normatywnym wyrazem tej zasady jest Konstytucja, a w szczególności postanowienia preambuły, art. 2, art. 4, art. 5, art. 8, art. 90, art. 104 ust. 2 i art. 126 ust. 1, w świetle których suwerenność Rzeczypospolitej wyraża się w nieprzekazywalnych kompetencjach organów władzy państwowej, stanowiących o tożsamości konstytucyjnej państwa”.
Z drugiej jednak strony organy UE wyposażone zostały w kompetencje w zakresie tworzenia tzw. unijnych źródeł prawa wtórnego (pochodnego). Prawo to – mimo dążenia do zagwarantowania odpowiedniego oddziaływania na jego treść ośrodków krajowych – stanowione jest poza parlamentami państw członkowskich i rządzi się następującymi zasadami: pierwszeństwa wobec porządków prawnych państw należących do Unii, bezpośredniego stosowania i skuteczności, jednolitości, solidarności, proporcjonalności, subsydiarności oraz równowagi kompetencyjnej. Respektowanie tych zasad jest obowiązkiem wszystkich organów i instytucji państw członkowskich. W konsekwencji istnieją dwa autonomiczne porządki prawne (systemy źródeł prawa), a tym samym dwa ośrodki władzy stanowiące prawo. W kwestii relacji między tymi dwoma (zasadniczo odrębnymi) porządkami Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż „[...] W części zaś stanowiącej wspólnotowe prawo stanowione (pochodne), kreowane jest ono przy udziale przedstawicieli rządów państw członkowskich (w tym: Polski) – w Radzie Unii Europejskiej oraz przedstawicieli obywateli europejskich (w tym: obywateli polskich) – w Parlamencie Europejskim”, co w konsekwencji powinno prowadzić do tego, że porządki te „winny […] koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej wykładni i kooperatywnego współstosowania”. Wykładnia prawa krajowego przychylna prawu UE ma jednak swoje wyraźne granice. Jak bowiem podkreśla konsekwentnie TK, „przy konstrukcji wzorca konstytucyjności interpretacja (wykładnia) przyjazna prawu europejskiemu wymaga kierowania się dwoma wskazaniami: po pierwsze – wykładnię taką podejmować można pod warunkiem (i tylko wtedy), gdy prawo polskie nie wskazuje na wyraźnie odmiennie ujęcie problemu (strategii jego rozwiązywania) w okresie poprzedzającym formalną akcesję, po wtóre zaś – w razie istnienia kilku możliwości interpretacyjnych, należy wybrać tę najbliższą dorobkowi wspólnotowemu (acquis communautaire)”.
Zasady, na których opiera się porządek prawny UE, w istotny sposób wpłynęły na zmianę dotychczasowej interpretacji utrwalonych w doktrynie pojęć i pryncypiów, określających funkcjonowanie państwa oraz pozycję obywatela w relacjach z organami władzy publicznej. Z tego też powodu w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej konieczne stało się zredefiniowanie – przynajmniej w części – ważnych zasad ustrojowych i kompetencji poszczególnych organów konstytucyjnych. Choć nie zawsze modyfikacja ta wiązała się ze zmianą konstytucji, to w każdym z państw członkowskich wymagała debaty na temat określenia istoty i charakteru nowych procesów decyzyjnych w ramach UE oraz ich skutków.
*****
Tytuł: Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP
Redakcja: Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska
Recenzja: prof. dr hab. Krzysztof Wójtowicz
Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Identyfikator: ISBN 978-83-61370-35-2
Miejsce wydania: Wrocław
Data wydania: 2015
Prawa: © Copyright by Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Korekta: Anna Noga-Grochola
Projekt i wykonanie okładki: Andrzej Malenda
Skład i opracowanie techniczne: Aleksandra Kumaszka, Tomasz Kalota - eBooki.com.pl
Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/64552
*****
Spis treści
Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska
Wprowadzenie
Rozdział I. Konstytucyjne podstawy zasady pierwszeństwa prawa unijnego w polskim porządku prawnym
Mariusz Jabłoński, Michał Zieliński
Zasada pierwszeństwa stosowania prawa UE w pracach nad Konstytucją RP z 1997 r
Bogusław Banaszak
Zasada nadrzędności Konstytucji w polskim porządku prawnym
Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska
Kontrola konstytucyjności prawa pochodnego UE w trybie skargi konstytucyjnej i pytań prawnych
Olga Hałub
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w Republice Federalnej Niemiec
Ryszard Balicki
Zagadnienie „rozdziału europejskiego” w Konstytucji RP – uwagi de lege ferenda
Rozdział II. Kontrola zgodności prawa krajowego z prawem UE w ramach postępowania ustawodawczego
Paweł Kuczma
Obowiązki projektodawców w związku z koniecznością respektowania zasady pierwszeństwa prawa EU
Ryszard Balicki
Udział Rady Ministrów w tworzeniu prawa europejskiego
Paweł Kuczma
Procedura badania zgodności projektu ustawy z prawem UE
Monika Haczkowska, Mariusz Jabłoński
Proceduralno-prawne aspekty stanowienia ustaw przez polskiego prawodawcę w świetle zasady pierwszeństwa prawa unijnego
Ryszard Balicki, Artur Ławniczak
Prezydent RP a proces stanowienia prawa europejskiego
Rozdział III. Zasada pierwszeństwa stosowania prawa UE w praktyce działania organów administracji publicznej i sądów
Lidia Klat-Wertelecka
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w działaniu organów administracji publicznej
Anna Śledzińska-Simon
Lojalność konstytucyjna czy lojalność unijna? – znaczenie zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej dla sądów krajowych
Piotr Kapusta
Sąd krajowy jako sąd unijny
Justyna Michalska
Pytania prejudycjalne sądów do TS UE
Łukasz Żukowski
Legitymacja quasi-sądowych organów rozstrzygających do występowania z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunału Sprawiedliwości UE
Malwina Jaworska
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w praktyce orzeczniczej sądów administracyjnych
Jakub Rzucidło
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych