Ramy prawne i zasady unijnej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec partnerów wschodnich
Posted wt., 2013-09-17 18:25
Głównym celem rozprawy jest omówienie ram prawnych i zasad funkcjonowania EPS oraz przedstawienie ich funkcjonowania w praktyce na przykładzie państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Pojęcie ram prawnych oznacza: po pierwsze, zakres przedmiotowy niniejszej rozprawy, a po drugie formy prawne, w jakich ten zakres został ujęty – w dokumencie wewnętrznym UE – Strategii ustanawiającej EPS, oraz dokumencie zewnętrznym – PD, który jest instrumentem międzynarodowym. Jednakże, te dwie tak różne od siebie formy nawzajem się uzupełniają. Pierwsza z nich – Strategia ustanawiająca EPS – stanowi formę ogólną współpracy pomiędzy UE i krajami partnerskimi w ramach EPS, natomiast PD to jej forma wykonawcza.
Ponadto EPS opiera się na już istniejących umowach międzynarodowych zawartych przez UE z krajami sąsiedzkimi. W chwili obecnej taką umową jest PCA, które stanowi podstawę prawną współpracy pomiędzy UE i państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Dalsza analiza postanowień Strategii wskazuje, iż współpracą w ramach EPS może zostać objęte wyłącznie państwo sąsiedzkie, z którym UE posiada podpisane PCA. Wobec powyższego podstawowym porozumieniem regulującym stosunki między UE i państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego jest PCA. W tym miejscu zatem powstaje pytanie, a właściwie trzy pytania. Czym zatem jest PD z punktu widzenia prawa UE i prawa międzynarodowego? Jaki jest jego charakter prawny? Jakie są relacje pomiędzy PCA i PD? Na te pytania niniejsza rozprawa ma udzielić odpowiedzi.
Ponadto celem niniejszej rozprawy jest dokonanie w rozdziałach III i IV analizy prawnej postanowień PCA i PD, które są dwoma zasadniczymi instrumentami realizacji EPS, a które wraz z postanowieniami Strategii ustanawiającej EPS tworzą ramy prawne prowadzenia tej polityki przez UE wobec partnerów wschodnich. Dodatkowo scharakteryzowana została sytuacja wewnętrzna każdego z państw sąsiedzkich z uwzględnieniem czynników, które miały decydujący wpływ na przyjęcie PD, co pozwoli czytelnikowi lepiej zrozumieć okoliczności jego zawarcia, specyfikę wzajemnych relacji oraz ustalone priorytety i główne obszary współpracy. Ponadto podjęto próbę dokonania analizy wpływu PCA i PD na rzeczywiste stosunki między UE i wschodnimi krajami partnerskimi w ramach EPS.
Analiza powyższa pozwoli również odpowiedzieć na pytanie, jaki jest rzeczywisty wpływ tych porozumień na relacje pomiędzy UE i krajami partnerskimi oraz czy obowiązywanie tych porozumień przyniosło tym państwom rzeczywiste i wymierne korzyści. Jeżeli tak, to jakie i w ramach których obszarów współpracy. Ponadto, przeprowadzona analiza ma na celu wskazanie, że mimo iż EPS stanowi jednolite ramy współpracy UE z państwami sąsiedzkimi, to zgodnie z jej zasadami występuje zróżnicowane podejście do każdego z krajów partnerskich. EPS zakłada bowiem zróżnicowane podejście do sąsiadów ze względu na różny stopień zaawansowania reform, różną sytuację polityczno-społeczną oraz różny stopień zaawansowania współpracy z UE. Kraje partnerskie bowiem rozpoczynają reformy w różnych warunkach, mając niejednokrotnie ograniczone możliwości podjęcia zmian i kompleksowej transformacji. Każdy z nowych sąsiadów ma być traktowany indywidualnie, a priorytety współpracy mają być ustalane wspólnie między zainteresowanymi stronami. Analiza postanowień Strategii ustanawiającej EPS oraz innych dokumentów przyjmowanych w celu jej reformy wskazują, że EPS funkcjonuje na następujących zasadach: partnerstwa, zróżnicowania, komplementarności, progresywności, współfinansowania, „więcej za więcej” i współodpowiedzialności za proces reform, który opiera się na wspólnym określeniu priorytetów współpracy i zawarciu ich we wspólnie opracowanych PD. Pojęcie zasad oznacza zatem obowiązujące normy prawne uznane za szczególnie ważne dla danego systemu prawa lub jego części, w analizowanym przypadku EPS.
Analiza przeprowadzona w niniejszej rozprawie obejmuje wyłącznie państwa Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Wynika to z faktu, że w przyjętym przez KE 25 V 2011 r. komunikacie Nowa koncepcja działań w obliczu zmian zachodzących w sąsiedztwie KE opowiedziała się za wzmocnieniem procesów integracji regionalnej między krajami partnerskimi w ramach dwóch wymiarów EPS: Partnerstwa wschodniego (PW) i Unii dla Śródziemnomorza (UŚ). W punkcie trzecim tego komunikatu możemy przeczytać, iż „UE dostrzega w pełni różnorodność krajów sąsiadujących i proponuje każdemu z nich z osobna partnerstwo bazujące na jednej polityce, opartej na wzajemnej rozliczalności. Wymiar wschodni EPS oraz wymiar południowy EPS mają stanowić uzupełnienie tej jednej polityki poprzez stymulowanie współpracy regionalnej i rozwijanie synergii i rozwiązań regionalnych w odpowiedzi na określone wyzwania geograficzne, gospodarcze i społeczne w tym regionie”. Z przyjętego komunikatu wynika, że współpraca UE z krajami partnerskimi odbywa się obecnie w ramach „dwóch wymiarów: wschodniego i południowego”, co świadczy o tym, że w 2011 r. UE podjęła decyzję o utworzeniu w ramach EPS dwóch regionalnych partnerstw – wschodniego i południowego – za pośrednictwem których prowadzona jest polityka UE wobec krajów sąsiedzkich. Utworzenie tych dwóch regionalnych wymiarów spowodowało, że można mówić o tym, że UE rozpoczęła prowadzenie dwóch polityk sąsiedztwa: jedną skierowaną do południowych sąsiadów, a realizowaną za pośrednictwem UŚ, a drugą skierowaną do partnerów wschodnich, która realizowana jest za pośrednictwem PW. Z tego powodu niniejsza rozprawa dotyczy wyłącznie partnerów wschodnich UE: Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Republiki Mołdowy, Ukrainy oraz częściowo Białorusi.
Adriana Kalicka-Mikołajczyk
*****
Tytuł: Ramy prawne i zasady unijnej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec partnerów wschodnich
Autor: Adriana Kalicka-Mikołajczyk
Recenzja wydawnicza: dr hab. prof. nadzw. UWr Dagmara Kornobis-Romanowska
Temat i słowa kluczowe: Europejska Polityka Sąsiedztwa ; Unia Europejska
Wydawca: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, [Uniwersytet Wrocławski. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii]
Identyfikator: ISBN 978-83-61370-69-7, oai:www.bibliotekacyfrowa.pl:42638
Miejsce wydania: Wrocław
Data wydania: 2013
Prawa: © Copyright by Adriana Kalicka-Mikołajczyk
Korekta: Aleksandra Dorywała
Projekt i wykonanie okładki: Marta Pawlak
Skład i opracowanie techniczne: Anna Lenartowicz, Tomasz Kalota - eBooki.com.pl
Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/41118
*****
Spis treści
Rozdział I
Europejska Polityka Sąsiedztwa – instrument współpracy gospodarczej, finansowej i technicznej Unii Europejskiej z państwami sąsiedzkimi
1. Geneza Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
2. Cele Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
3. Zakres podmiotowy i przedmiotowy Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
4. Podstawa prawna funkcjonowania Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
5. Reforma Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
6. Podsumowanie
Rozdział II
Zasady i instrumenty Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
1.1. Partnerstwo
1.2. Dyferencjacja
1.3. Komplementarność
1.4. Progresywność
1.5. Współodpowiedzialność
2.1. Zasada „więcej za więcej”
2.2. Współfinansowanie
3. Instrumenty realizacji Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
3.1. Porozumienie o partnerstwie i współpracy
3.2. Plan Działania
3.3. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa
3.3.1. Współpraca finansowa w latach 1991-2006
3.3.2. Cele Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa
3.3.3. Rodzaje programów podlegających wsparciu finansowemu
3.3.4. Programowanie pomocy finansowej
3.3.5. Procedura wdrażania programów wsparcia finansowego
3.3.6. Monitoring
3.3.7. Inne źródła wsparcia finansowego
Rozdział III
Zakres przedmiotowy Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec państw
Europy Wschodniej
1. Wprowadzenie
2. Relacje z Republiką Mołdowy
3. Relacje z Ukrainą
4. Relacje z Białorusią
5. Główne obszary współpracy
5.1. Demokracja, rządy prawa i ochrona praw człowieka
5.2. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
5.3. Współpraca handlowa i gospodarcza
5.4. Energetyka i transport
5.5. Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne
5.6. Kontakty międzyludzkie
5.7. Współpraca finansowa
Rozdział IV
Zakres przedmiotowy Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec państw
Kaukazu Południowego
1. Wprowadzenie
2. Relacje z Armenią
3. Relacje z Azerbejdżanem
4. Relacje z Gruzją
5. Główne obszary współpracy
5.1. Demokracja, rządy prawa i ochrona praw człowieka
5.2. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
5.3. Energetyka i transport
5.4. Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne
5.5. Współpraca handlowa i gospodarcza
5.6. Kontakty międzyludzkie
5.7. Współpraca finansowa
Rozdział V
Wschodni regionalny wymiar Europejskiej Polityki Sąsiedztwa
1. Wprowadzenie
2. Synergia Czarnomorska
3. Partnerstwo Wschodnie
4. Podsumowanie
Zakończenie
Źródła
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości
Bibliografia